Από το 2009, ερευνητές του Εθνικού Μουσείου Φυσικών Επιστημών της Ισπανίας επισκέπτονται τακτικά δύο λίμνες στην οροσειρά Guadarrama, στα κεντρικά της χώρας.
Κάθε φορά, φροντίζουν να πιάσουν, να μαρκάρουν και να απελευθερώσουν ξανά, όσα περισσότερα αμφίβια ζώα μπορούν – φρύνους, βατράχια και τρίτωνες. Η παρακολούθηση χιλιάδων δειγμάτων για πάνω από 10 χρόνια τους έχει επιτρέψει να εκτιμήσουν πόσο καιρό ζουν αυτά τα ζώα και πώς γερνούν στη φύση. Όπως διαπιστώνουν, το προσδόκιμο ζωής τους είναι μεγαλύτερο από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα και η διαδικασία γήρανσης σε ορισμένα είδη είναι εξαιρετικά αργή.
Σύμφωνα με δύο μελέτες που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Science, τα περισσότερα από τα λεγόμενα ψυχρόαιμα ζώα παρουσιάζουν τα ίδια χαρακτηριστικά.
Οι εξελικτικές θεωρίες για τη γήρανση προβλέπουν ότι όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αποδυναμώνονται και φθείρονται με την ηλικία σε μια διαδικασία που ονομάζεται γήρανση και καταλήγει στον θάνατο. Τα θηλαστικά, η πιο διεξοδικά μελετημένη κατηγορία ζώων, κορυφώνουν την ανάπτυξή τους όταν φτάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα. Μόλις ολοκληρωθεί η ζωτική αποστολή της εξασφάλισης της επιβίωσης του είδους, τα ζώα αυτά, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, αρχίζουν να αποδυναμώνονται και η διαδικασία γήρανσης επιταχύνεται. Αυτό το μοτίβο θεωρούνταν κοινό για ολόκληρο το ζωικό βασίλειο, συμπεριλαμβανομένων των ερπετών και των αμφιβίων. Μέχρι τώρα.
Οι λίμνες της Guadarrama φιλοξενούν έναν σημαντικό πληθυσμό ζώων που ονομάζονται gallipatos (Pleurodeles waltl). Ενδημικά της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Βόρειας Αφρικής, είναι τα μεγαλύτερα αμφίβια στην Ευρώπη. Ο ερευνητής του MNCN Íñigo Martínez-Solano, συν-συγγραφέας μιας εκ των μελετών, εξήγησε ότι το 2009, ταξινόμησαν αρκετά από αυτά τα gallipatos ως ενήλικα. «Αυτή την άνοιξη, τα πιάσαμε ξανά, πράγμα που θα μπορούσε να σημαίνει ότι ζουν πάνω από 15 χρόνια», είπε. Ορισμένα δείγματα σε αιχμαλωσία έχουν ζήσει έως και 20 χρόνια, αλλά η επιβίωση στη φύση είναι άλλο θέμα και το προσδόκιμο ζωής είναι πάντα πολύ χαμηλότερο.
Ο προσδιορισμός του πραγματικού προσδόκιμου ζωής είναι μία από τις κύριες συνεισφορές της πρώτης μελέτης, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 100 ερευνητές που αφιέρωσαν χρόνια – ακόμη και δεκαετίες- στη μελέτη ειδών ερπετών και αμφιβίων. Τα είδη αυτά, όπως και τα ψάρια, δεν παράγουν εσωτερική θερμότητα, γι’ αυτό και ονομάζονται ψυχρόαιμα. Πολλοί βιολόγοι λένε ότι αυτή η κατάσταση συνδέεται με χαμηλό μεταβολικό ρυθμό. Η «θερμορυθμιστική υπόθεση» προτείνει ότι τα ζώα αυτά ζουν περισσότερο από τα θηλαστικά και τα πτηνά του ίδιου μεγέθους και έχουν πολύ πιο αργούς ρυθμούς γήρανσης.
Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο σύνθετη. Πράγματι, 26 από τα 30 μακροβιότερα είδη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία ζώων. Είναι επίσης αλήθεια ότι το 80% των ερπετών και αμφιβίων που έχουν μελετηθεί έχουν χαμηλότερους ρυθμούς γήρανσης από τους ανθρώπους. Ωστόσο, από τους 107 άγριους πληθυσμούς που μελετήθηκαν, τα ποσοστά γήρανσης και το προσδόκιμο ζωής ήταν εξαιρετικά μεταβαλλόμενα σε 77 από αυτούς τους πληθυσμούς.
Υπάρχουν είδη που υπερβαίνουν κατά πολύ και ορισμένα που υπολείπονται των γνωστών ρυθμών γήρανσης των ενδοδερμικών ζώων (θηλαστικά, πτηνά και ορισμένα ψάρια) παρόμοιου μεγέθους. Αυτό υποδηλώνει ότι ο τρόπος με τον οποίο ένα ζώο ρυθμίζει τη θερμοκρασία του (ψυχρό αίμα έναντι θερμού αίματος) δεν είναι απαραίτητα καθοριστικός για το ρυθμό γήρανσης ή τη μακροζωία του.
Ο Ντέιβιντ Μίλερ, οικολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια (ΗΠΑ) και κύριος συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε: «Δεν βρήκαμε στοιχεία ότι ένας χαμηλότερος μεταβολικός ρυθμός σημαίνει (σ.σ απαραίτητα) ότι τα ζώα γερνούν πιο αργά. Η σχέση αυτή ισχύει μόνο για τις χελώνες, γεγονός που υποδεικνύει τη μοναδικότητά τους».
Η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι οι χελώνες ζουν πολύ καιρό επιβεβαιώνεται από αυτή τη μελέτη. Στην πραγματικότητα, αρκετά είδη, όπως αυτά που βρίσκονται στα Γκαλαπάγκος, ζουν πολύ περισσότερο από 100 χρόνια. Ωστόσο, σύμφωνα με μια δεύτερη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science, ο μέσος όρος μακροζωίας 52 διαφορετικών ειδών χελωνών είναι 39 χρόνια, σημαντικά χαμηλότερος από τον μέσο όρο των 137 ετών της τουατάρας, ενός ερπετού που μοιάζει με ιγκουάνα και ενδημεί στη Νέα Ζηλανδία.
Αλλά αυτό που είναι πραγματικά ξεχωριστό τόσο για τις χερσαίες όσο και για τις θαλάσσιες χελώνες, είναι τα πολύ χαμηλά ποσοστά γήρανσής τους. Εάν οι συνθήκες είναι κατάλληλες, μερικές από αυτές μπορούν να παρουσιάσουν ακόμη και αρνητικούς ρυθμούς. Μόλις τα θηλαστικά φτάσουν στη σεξουαλική ωριμότητα, ο κίνδυνος θνησιμότητας αυξάνεται με την ηλικία. Αυτό όμως δεν ισχύει για πολλά ερπετά και αμφίβια και επίσης δεν ισχύει για όλες σχεδόν τις χελώνες. Μελετώντας τα δεδομένα που είναι αποθηκευμένα στο Species360, μια βάση δεδομένων με πληροφορίες που παρέχονται από ζωολογικούς κήπους και ενυδρεία σε όλο τον κόσμο, οι συγγραφείς της δεύτερης μελέτης διαπίστωσαν ότι τα ερπετά με το χαμηλότερο ποσοστό γήρανσης είναι οι χελώνες – είναι σχεδόν μηδενικό. Δηλαδή, η πιθανότητα να πεθάνουν παραμένει σταθερή.
Ο Fernando Colchero, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας, είναι ο συν-συγγραφέας της δεύτερης μελέτης που επικεντρώθηκε στις χελώνες. “Η πρόσφατη θεωρία υποδηλώνει ότι η γήρανση είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που σταθμίζει πού θα τοποθετηθεί η ενέργεια όταν επιτευχθεί η σεξουαλική ωριμότητα – στην επιβίωση ή στην αναπαραγωγή. Ορισμένα ζώα αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους στην αναπαραγωγή και παράγουν πολλούς απογόνους, αλλά πεθαίνουν πολύ νεαρά. Άλλα είναι εξαιρετικά μακρόβια και αφιερώνουν λιγότερη ενέργεια στην αναπαραγωγή. Αντιθέτως, την κατανέμουν με την πάροδο του χρόνου. Παραδείγματα αποτελούν οι άνθρωποι και οι ελέφαντες. Αλλά οι χελώνες δεν ταιριάζουν σε αυτό το μοτίβο”, δήλωσε ο Colchero. “Οι χελώνες μεγαλώνουν όπως όλα τα ζώα και αφιερώνουν πολλή ενέργεια στην ανάπτυξη. Ωστόσο, όταν φτάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα, οι χελώνες συνεχίζουν να αναπτύσσονται, ενώ τα άλλα ζώα σταματούν”. Αυτό σημαίνει ότι είναι σε θέση να αφιερώσουν αρκετή ενέργεια στην αναπαραγωγή αλλά και στην αποκατάσταση των φυσιολογικών βλαβών.
Αλλά αυτό που είναι πραγματικά ξεχωριστό τόσο για τις χερσαίες όσο και για τις θαλάσσιες χελώνες, είναι τα πολύ χαμηλά ποσοστά γήρανσής τους. Εάν οι συνθήκες είναι κατάλληλες, μερικές από αυτές μπορούν να παρουσιάσουν ακόμη και… αρνητικούς ρυθμούς. Μόλις τα θηλαστικά φτάσουν στη σεξουαλική ωριμότητα, ο κίνδυνος θνησιμότητας αυξάνεται με την ηλικία. Αυτό όμως δεν ισχύει για πολλά ερπετά και αμφίβια και επίσης δεν ισχύει για όλες σχεδόν τις χελώνες. Μελετώντας τα δεδομένα που είναι αποθηκευμένα στο Species360, μια βάση δεδομένων με πληροφορίες που παρέχονται από ζωολογικούς κήπους και ενυδρεία σε όλο τον κόσμο, οι συγγραφείς της δεύτερης μελέτης διαπίστωσαν ότι τα ερπετά με το χαμηλότερο ποσοστό γήρανσης είναι οι χελώνες – είναι σχεδόν μηδενικό. Δηλαδή, η πιθανότητα να πεθάνουν παραμένει σταθερή.
Ο Fernando Colchero, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας, είναι ο συν-συγγραφέας της δεύτερης μελέτης που επικεντρώθηκε στις χελώνες. «Η πρόσφατη θεωρία υποδηλώνει ότι η γήρανση είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που σταθμίζει πού θα τοποθετηθεί η ενέργεια όταν επιτευχθεί η σεξουαλική ωριμότητα – στην επιβίωση ή στην αναπαραγωγή. Ορισμένα ζώα αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους στην αναπαραγωγή και παράγουν πολλούς απογόνους, αλλά πεθαίνουν πολύ νεαρά. Άλλα είναι εξαιρετικά μακρόβια και αφιερώνουν λιγότερη ενέργεια στην αναπαραγωγή. Αντιθέτως, την κατανέμουν με την πάροδο του χρόνου. Παραδείγματα αποτελούν οι άνθρωποι και οι ελέφαντες. Αλλά οι χελώνες δεν ταιριάζουν σε αυτό το μοτίβο», δήλωσε ο Colchero.
«Οι χελώνες μεγαλώνουν όπως όλα τα ζώα και αφιερώνουν πολλή ενέργεια στην ανάπτυξη. Ωστόσο, όταν φτάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα, οι χελώνες συνεχίζουν να αναπτύσσονται, ενώ τα άλλα ζώα σταματούν». Αυτό σημαίνει ότι είναι σε θέση να αφιερώσουν αρκετή ενέργεια στην αναπαραγωγή αλλά και στην αποκατάσταση των φυσιολογικών βλαβών.
Οι χελώνες είναι ικανές ακόμη και να αντιστρέψουν τη γήρανση. Κατά τη σύγκριση της μακροζωίας και των ποσοστών γήρανσης των χελωνών σε ζωολογικούς κήπους με εκείνες που ζουν στη φύση, παρατηρήθηκε ότι οι πρώτες ζουν περισσότερο και έχουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά γήρανσης. «Αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ ευέλικτα στο να ρυθμίζουν τη γήρανση», δήλωσε ο Colchero. Συγκρίνει αυτή τη διαδικασία γήρανσης με άλλα έμβια όντα, όπως τα πρωτεύοντα θηλαστικά και οι άνθρωποι. «Όταν τα πρωτεύοντα θηλαστικά τοποθετούνται σε διαφορετικό περιβαλλοντικό πλαίσιο, εμφανίζουν χαμηλότερη βρεφική και νεανική θνησιμότητα, αλλά ο ρυθμός γήρανσης δεν μειώνεται σαφώς. Στις χελώνες, όμως, συμβαίνει αυτό».
Ο Colchero λέει ότι οι χελώνες μας αναγκάζουν να επαναδιατυπώσουμε τις εξελικτικές θεωρίες μας για τη γήρανση. «Δεδομένου ότι οι τρέχουσες θεωρίες μπορούν να το εξηγήσουν εν μέρει, πρέπει να αναδιατυπώσουμε τις ιδέες μας, ώστε να μπορέσουμε να εντοπίσουμε άγνωστους μέχρι σήμερα μηχανισμούς».
Μια πιθανή εξήγηση, χωρίς να αποκλείονται και άλλες, είναι ότι η αποτελεσματικότητά τους στην αποκατάσταση των βλαβών έχει να κάνει με την ενέργεια που αφιερώνουν στους απογόνους τους. Σε αντίθεση με τα θηλαστικά και τα πτηνά, η γονική φροντίδα είναι πολύ σπάνια μεταξύ των ερπετών και των αμφιβίων. Το αντισταθμίζουν με την παραγωγή πολλών απογόνων σε βάθος χρόνου, προκειμένου να επιτύχουν τον ζωτικό στόχο – να μεταβιβάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά. Όμως ο Colchero αναγνωρίζει ότι χρειάζονται περαιτέρω μελέτες σε φυσιολογικό και μοριακό επίπεδο για να διαλευκανθεί το μυστήριο.
Πηγή: lifo.gr
