Ενεργειακή μετάβαση: Ευκαιρία ή εφιάλτης;

Των Γρηγόρη Στεργιούλη- Σπύρου Μιχαλακάλη

Η ΠΡΟ­ΣΦΑ­ΤΗ άνο­δος των τι­μών της ενέρ­γειας (ηλε­κτρι­κή, φυ­σι­κό αέ­ριο, υγρά καύ­σι­μα κ.λπ.) σε συν­δυα­σμό με τις σχε­τι­ζό­με­νες γε­ω­πο­λι­τι­κές εξε­λί­ξεις ανα­δει­κνύ­ουν την κο­ρυ­φή του πα­γό­βου­νου που λέ­γε­ται ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση προς την απαν­θρα­κο­ποί­η­ση του ενερ­γεια­κού μίγ­μα­τος. Οι γε­ω­πο­λι­τι­κές εξε­λί­ξεις και εντά­σεις επι­δέ­χο­νται πολ­λές ερ­μη­νεί­ες. Όμως, φαί­νε­ται να συμ­φω­νούν όλοι στην ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση, η οποία απο­τε­λεί αδή­ρι­τη ανά­γκη για να ανα­χαι­τι­στεί η κλι­μα­τι­κή κρί­ση. Είναι όρος για την ύπαρ­ξή μας στον πλα­νή­τη και σω­στά η χώρα μας εντάσ­σε­ται στα πλαί­σια της Ευρώ­πης που φι­λο­δο­ξεί να εί­ναι η πρώ­τη ήπει­ρος με ενερ­γεια­κή ου­δε­τε­ρό­τη­τα το 2050. Ίσως θα έπρε­πε και νω­ρί­τε­ρα.

Το με­γά­λο μέ­ρος του πα­γό­βου­νου όμως, και με­γα­λύ­τε­ρο επί­δι­κο, εί­ναι σε όφε­λος τί­νος θα γί­νει η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση, με τι όρους, με ποια δια­δι­κα­σία και ρυθ­μό (υπο­δο­μές, τε­χνο­λο­γία κ.λπ.) και πώς θα αφή­σει ένα συ­νο­λι­κό θε­τι­κό απο­τύ­πω­μα στη χώρα και τον λαό μας, πέρα από τη ζη­τού­με­νη μεί­ω­ση των Αερί­ων Θερ­μο­κη­πί­ου.

Η αι­σιό­δο­ξη προ­ο­πτι­κή (αν φα­ντα­στού­με τον εαυ­τό μας στο 2050) εί­ναι ότι θα έχου­με ένα εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κό ενερ­γεια­κό και κλι­μα­τι­κό το­πίο:

– Δεν υπάρ­χει ενερ­γεια­κή φτώ­χεια, κα­νέ­να νοι­κο­κυ­ριό δεν δα­πα­νά πάνω από 5% του ει­σο­δή­μα­τός του για ενέρ­γεια.

– Περι­βάλ­λον χω­ρίς καυ­σα­έ­ρια, εξη­λε­κτρι­σμός σχε­δόν των πά­ντων (κί­νη­ση, θέρ­μαν­ση, κλι­μα­τι­σμός κ.λπ.), ηλε­κτρι­κή ενέρ­γεια από πη­γές μη­δε­νι­κού άν­θρα­κα.

– Οι Α­ΠΕ κυ­ριαρ­χούν στο ενερ­γεια­κό μίγ­μα, εξοι­κο­νο­μού­νται τε­ρά­στια ποσά ει­σα­γω­γών καυ­σί­μων που επα­νε­πεν­δύ­ο­νται στη βελ­τί­ω­ση της ζωής στην Ελλά­δα.

– Η­ Ελλά­δα εί­ναι πρό­τυ­πο ανα­βαθ­μι­σμέ­νων πρά­σι­νων υπο­δο­μών, οχη­μά­των, κτη­ρί­ων και βιο­μη­χα­νιών που εξοι­κο­νο­μούν δρα­μα­τι­κά ενέρ­γεια σε σχέ­ση με το 2022.

– Οι ακραί­ες κλι­μα­τι­κές συν­θή­κες σπα­νί­ζουν, βελ­τιώ­νε­ται η ποιό­τη­τα ζωής, στη­ρί­ζε­ται η βιο­ποι­κι­λό­τη­τα, η πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα και τε­λι­κά η ευ­η­με­ρία για όλους.

ΕΝΑ τέ­τοιο όρα­μα θα απαι­τή­σει και τε­ρά­στιες επεν­δύ­σεις (στα 500 δισ. ή 17 δισ. τον χρό­νο το υπο­λο­γί­ζει μια πρό­σφα­τη με­λέ­τη της McKinsey), αλλά και τις κα­τάλ­λη­λες στρα­τη­γι­κές και τη σω­στή και στον σω­στό χρό­νο εφαρ­μο­γή τους.

Όπως και κάθε με­γά­λη δο­μι­κή αλ­λα­γή, η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση έχει κιν­δύ­νους:

Α. Ο πρώ­τος κίν­δυ­νος εί­ναι η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση να ωφε­λή­σει λί­γους και να δη­μιουρ­γή­σει ένα νέο κα­θε­στώς ενερ­γεια­κής φτώ­χειας. Και το κό­στος να το πλη­ρώ­σουν οι πολ­λοί.

Β. Ο δεύ­τε­ρος κίν­δυ­νος εί­ναι η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση να κά­νει την Ελλά­δα και πάλι έναν απλό κα­τα­να­λω­τή ει­σα­γό­με­νης τε­χνο­γνω­σί­ας και τε­χνο­λο­γί­ας και η προ­στι­θέ­με­νη αξία στη χώρα να εί­ναι σχε­δόν μη­δε­νι­κή.

Γ. Ο τρί­τος κίν­δυ­νος εί­ναι ο ρυθ­μός της με­τά­βα­σης να εί­ναι τέ­τοιος που θα κα­τα­στρέ­ψει τις υπάρ­χου­σες ενερ­γεια­κές υπο­δο­μές πολύ πριν να εί­ναι έτοι­μες οι και­νούρ­γιες που θα τις αντι­κα­τα­στή­σουν, με κα­τα­στρο­φι­κά οι­κο­νο­μι­κά και κοι­νω­νι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα (μια γεύ­ση των οποί­ων παίρ­νου­με αυτή την επο­χή).

ΠΩΣ κατά τη γνώ­μη μας πρέ­πει να σκε­πτό­μα­στε την ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση: Η με­τά­βα­ση απαι­τεί σχέ­διο ώστε και να εί­ναι απο­τε­λε­σμα­τι­κή αλλά και να απο­βεί προς όφε­λος όλων. Σʼ αυτά τα πλαί­σια απαι­τεί­ται ανα­μόρ­φω­ση του Εθνι­κού Σχε­δί­ου για την Ενέρ­γεια και το Κλίμα (Ε­ΣΕ­Κ), που πρώ­τη φορά δια­μορ­φώ­θη­κε το 2018 (και με μι­κρές αλ­λα­γές υιο­θε­τή­θη­κε και από την επό­με­νη κυ­βέρ­νη­ση), που θα υιο­θε­τή­σει τους νέ­ους στό­χους (Ευρω­παϊ­κή «Πρά­σι­νη Συμ­φω­νία») και θα χα­ρά­ξει τις νέες στρα­τη­γι­κές και δρά­σεις σʼ αυτή την κα­τεύ­θυν­ση. Συγκε­κρι­μέ­να, στο σχέ­διο ενερ­γεια­κής με­τά­βα­σης πρέ­πει:

1. Οι ενερ­γεια­κοί στό­χοι να αντι­με­τω­πί­ζο­νται πα­ράλ­λη­λα με τους κλι­μα­τι­κούς/​πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κούς και κοι­νω­νι­κούς στό­χους -πρό­σβα­ση στην ενέρ­γεια για όλους και εξά­λει­ψη της ενερ­γεια­κής φτώ­χειας. Ενώ ταυ­τό­χρο­να το πε­ρι­βάλ­λον ανα­βαθ­μί­ζε­ται.

2. Να στη­ρι­χθούν απο­φα­σι­στι­κά οι δυ­να­τό­τη­τες για ενί­σχυ­ση της «Ενερ­γεια­κής Δημο­κρα­τί­ας» (αυ­το­πα­ρα­γω­γή και αυ­το­κα­τα­νά­λω­ση ιδιω­τών και κοι­νο­τή­των), ενώ ταυ­τό­χρο­να ο κρα­τι­κός το­μέ­ας και οι με­γά­λες επι­χει­ρή­σεις επεν­δύ­ουν στις νέες γε­νιές τε­χνο­λο­γί­ας που έρ­χο­νται (π.χ. νέα βιο­καύ­σι­μα, πρά­σι­νο υδρο­γό­νο, αμ­μω­νία κ.λπ.).

3. Σε συ­νάρ­τη­ση με το πα­ρα­πά­νω να δια­μορ­φω­θεί επι­στη­μο­νι­κά τεκ­μη­ριω­μέ­νο πλαί­σιο ανά­πτυ­ξης Α­ΠΕ και άλ­λων ενερ­γεια­κών υπο­δο­μών σε ό,τι αφο­ρά τη χω­ρο­θέ­τη­ση, τις πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κές επι­πτώ­σεις και την προ­στα­σία της βιο­ποι­κι­λό­τη­τας.

4. Οι ανα­με­νό­με­νες δρά­σεις για την τα­χύ­τε­ρη ανά­πτυ­ξη των Α­ΠΕ να στη­ρί­ξουν πα­ράλ­λη­λα την ανά­πτυ­ξη υπο­δο­μών απο­θή­κευ­σης ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας, αλλά και των νέων υπο­δο­μών με­τα­φο­ράς.

5. Να δο­θεί ισόρ­ρο­πη προ­σο­χή/​επεν­δύ­σεις και στην πα­ρα­γω­γή πρά­σι­νης ενέρ­γειας, αλλά και, ση­μα­ντι­κό­τε­ρο, στην εξοι­κο­νό­μη­ση. Απαι­τεί­ται γεν­ναία στή­ρι­ξη στην ενερ­γεια­κή ανα­βάθ­μι­ση κτη­ρί­ων, οχη­μά­των και, ίσως ση­μα­ντι­κό­τε­ρο, στην πα­ρα­γω­γι­κή δια­δι­κα­σία.

6. Να εφαρ­μο­στεί ρε­α­λι­στι­κή με­τα­βα­τι­κή στρα­τη­γι­κή. Για πα­ρά­δειγ­μα, εφό­σον το φυ­σι­κό αέ­ριο θα παί­ξει για αρ­κε­τά χρό­νια ρόλο γέ­φυ­ρας προς τις Α­ΠΕ­, για­τί να το ει­σά­γου­με και να μην επι­τα­χύ­νου­με την έρευ­να και εξό­ρυ­ξη στις αδειο­δο­τη­μέ­νες πε­ριο­χές τις Ελλά­δας; Ταυ­τό­χρο­να, η από­συρ­ση των λι­γνι­τι­κών μο­νά­δων πρέ­πει να γί­νει σε συ­νάρ­τη­ση με την εξέ­λι­ξη των νέων υπο­δο­μών. Αλλιώς το κό­στος ενέρ­γειας θα εκτι­να­χθεί ακό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρο.

7. Τέλος, η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση απαι­τεί την εμπλο­κή και στή­ρι­ξη του εγ­χώ­ριου δυ­να­μι­κού (πα­νε­πι­στή­μια και ερευ­νη­τι­κά κέ­ντρα, εγ­χώ­ριες επι­χει­ρή­σεις και ορ­γα­νι­σμοί, Ο­ΤΑ κ.λπ.) έτσι ώστε η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση να ανα­βαθ­μί­σει την τε­χνο­γνω­σία και κατʼ επέ­κτα­ση την πα­ρα­γό­με­νη αξία στη χώρα μας.

ΣΕ­ ΚΑ­ΘΕ πε­ρί­πτω­ση, η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση πρέ­πει να γί­νει με την κοι­νω­νία αρω­γό. Οτι­δή­πο­τε γί­νε­ται χω­ρίς την κοι­νω­νία και ακό­μα χει­ρό­τε­ρα ή ενά­ντιά της εί­ναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νο. Αφή­νο­ντας δε την ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση στις δυ­νά­μεις της αγο­ράς, μάλ­λον θα κά­νου­με τους κιν­δύ­νους πραγ­μα­τι­κό­τη­τα.

Κρί­σι­μος εί­ναι και ο ρό­λος του Δημο­σί­ου, που δεν πρέ­πει απλώς να νο­μο­θε­τεί, αλλά μέσω των υπο­δο­μών του, της κι­νη­το­ποί­η­σης πό­ρων και δυ­νά­με­ων μαζί και των ενερ­γεια­κών επι­χει­ρή­σε­ων που (πρέ­πει να) ελέγ­χει, οφεί­λει να ρυθ­μί­ζει, να δί­νει το βήμα και να υλο­ποιεί κα­τα­λύ­ο­ντας τις θε­τι­κές αλ­λα­γές.

Η ενερ­γεια­κή με­τά­βα­ση, λοι­πόν, εί­ναι ευ­και­ρία που δεν πρέ­πει (να αφή­σου­με) να γί­νει εφιάλ­της…

*Ο Γρηγόρης Στεργιούλης είναι πρώην πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος του Enterprise GREECE, τέως Διευθύνων Σύμβουλος Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε

*Ο Σπύρος Μιχαλακάκης είναι τέως Γενικός Διευθυντής, Ευρώπης & Αφρικής, Λιπαντικών Castrol/ΒΡ, τέως Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος BP Ελληνική