Η υπουργός Πολιτισμού Λινα Μενδώνη ακύρωσε τον διπλό κόμβο του Κοιμητηρίου στη Νέα Ιωνία και έδωσε εντολή να εφαρμοστεί ο Νόμος για την προστασία του μνημείου. Η απόφαση του Δήμου Βόλου να συνεχίσει τα έργα κατά παράβαση του Νόμου υποστηρίζοντας πως οι αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου υπερισχύουν του κράτους, έχουν προκαλέσει σειρά μηνύσεων από την Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων και “στόχος” του Αχιλλέα Μπέου έγινε η προϊσταμένη της υπηρεσίας στην Θεσσαλία κ. Ρέα Γεωργίου. Τελευταία εξέλιξη στο σίριαλ είναι η άρνηση της τροχαίας να εφαρμόσει το Νόμο και να αποσυρθούν οι νερομπαριέρες και οι σημάνσεις. Η τροχαία υποστηρίζει πως δόθηκε άδεια για δοκιμές στον κόμβο… ξεχνώντας όμως την εφαρμογή του Νόμου και το Υπουργείο ξεκαθαρίζει πως δεν μπορεί η διοίκηση της τροχαίας να καταπατά τους Νόμους και το Σύνταγμα. Όπως τονίζει το Υπουργείο “υπάρχει παράβαση της Αρχαιολογικής Νομοθεσίας –παράνομη επέμβαση ή εκτέλεση έργου, φθορά μνημείου, αλλά και μη σεβασμός των Αποφάσεων του ΥΠΠΟΑ”. Η άμεση κίνηση του Υπουργείου είναι να ζητήσει, σύμφωνα με πληροφορίες, παραπομή του διοικητή της Τροχαίας για παράβαση καθήκοντος.
Το ιστορικό της έντασης
Ο δήμος Βόλου κατέθεσε τον Νοέμβριο του 2021 τεχνική έκθεση για τον διπλό κόμβο που απορρίφθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γιατί από 1996 το Νεκροταφείο Ταξιαρχών Βόλου και Νέας Ιωνίας χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία διότι αποτελεί ένα σημαντικό χώρο της πόλης του Βόλου με αξιόλογα γλυπτα οποία το καθένα ξεχωριστά αποτελούν έργα τέχνης στο είδος τους, ενώ συνολικά αποτελούν ένα ανοιχτό μουσείο γλυπτικής όπως αυτό διαμορφώθηκε από το τέλος του περασμένου αιώνα μέχρι τις μέρες μας.
Δεν αρνήθηκε τον κόμβο το Υπουργείο
Το Υπουργείο έδωσε μερική έγκριση, υπό όρους, της μελέτης όσον αφορά στη δημιουργία μόνο του δυτικού κόμβου και των συνοδών έργων του, καθώς από την κατασκευή τους γιατί δεν προκαλείται άμεση ή έμμεση βλάβη στο μνημείο, με τον όρο η περιγραφόμενη χαμηλή βλάστηση να μην υπερβεί τα 70εκ. και να μην τοποθετηθούν διακοσμητικά στοιχεία όπως βράχοι, σιντριβάνια κ.λπ. σε αυτήν, που θα εμπόδιζαν τη θέαση και αναγνωσιμότητα του μνημείου, ενώ δεν εγκρίθηκε το σκέλος της μελέτης που αφορά στον ανατολικό κόμβο και τα συνοδά αυτού έργα, διότι από την κατασκευή τους προκαλείται άμεση και έμμεση βλάβη στο μνημείο. Ο δήμος Βόλου κατέθεσε ένσταση η οποία απορρίφθηκε γιατί κανένας υπουργός δεν μπορεί να παραβεί το Σύνταγμα.
Γιατί απαγορεύτηκε ο ανατολικός κόμβος
Ο κόμβος που απορρίφθηκε και δεν το αποδέχεται ο Δήμος Βόλου, παραβιάζει τον Νόμο προστασίας του μνημείου , ο οποίος Νόμος δεν μπορεί να αλλάξει… για μια εμμονή . Προτάθηκε από το Υπουργείο η κατάθεση νέας μελέτης και ο Δήμος Βόλου αρνήθηκε επιμένοντας στην απόφαση να κατασκευάσει παράνομο κόμβο.
Με την διαμόρφωση του ανατολικού κόμβου:
- Διακόπτεται η συνέχεια του άξονα της οδού (πομπική οδός) Αναπαύσεως – Κοιμητηρίου και η είσοδος του Μνημείου αποκόπτεται από τον ιστό της πόλης.
- Καταργείται ο υπάρχων προαύλειος χώρος μπροστά από την κεντρική είσοδο του μνημείου.
- Δεν αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του χώρου και δυσχεραίνεται η αναγνωσιμότητά του, δεν προβάλλονται, αλλά αντίθετα υποβαθμίζονται τα πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία του.
- Δυσχεραίνεται η κυκλοφορία πεζών, καθώς και η είσοδος-έξοδος οχημάτων από το μνημείο.
Κατά συνέπεια, προκαλείται βλάβη στο σημαντικότερο νεώτερο μνημείο της πόλης του Βόλου και ζητήθηκε από τον δήμο η υποβολή νέας Μελέτης, η οποία θα επανεξετάζει τις κυκλοφοριακές ανάγκες της περιοχής και θα αποβλέπει στην προβολή και ανάδειξη της κεντρικής εισόδου του μνημείου, με τον κατάλληλο σχεδιασμό και οργάνωση του υπάρχοντος προαύλειου χώρου του». Ο Α. Μπέος το αρνήθηκε και αποφάσισε την σύγκρουση.
Κόψανε τα κυπαρίσσια για εκδίκηση
Στο δημοτικό συμβούλιο αποφασίστηκε η κοπή των δύο κυπαρισσιών που βρίσκονται στην είσοδο του μνημείου «προς ενίσχυση της οδικής ασφάλειας». Η απόφαση ουδέποτε εστάλη στην Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων καθώς σύμφωνα με τον Νόμο πρόκειται για οικοδομική δραστηριότητα πλησίον μνημείου – άμεσος περιβάλλων χώρος μνημείου και απαιτείται έκδοση άδειας μικρής κλίμακας μετά από τη σύμφωνη γνώμη των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ. Μόλις κόπηκαν τα κυπαρίσσια κρυφά και νύχτα για να αποδείξει ο δήμαρχος στην Υπουργό Πολιτισμού “ποιος κάνει κουμάντο”, έγινε έκδοση σήματος διακοπής εργασιών και ενημερώθηκε η αστυνομία και η εισαγγελία.
Αμέσως όμως ξεκίνησαν από τον Δήμο και εργασίες στην περιοχή για την κατασκευή των κόμβων με οριοθέτηση των κόμβων με μπαριέρες νερού και το Υπουργείο εχει απαιτήσει από την Τροχαία και στην Αστυνομία παύση εργασιών. Εάν δεν απομακρυνθούν οι μπαριέρες θα ζητηθεί δίωξη για παράβαση καθήκοντος του διοικητή της τροχαίας.
Το Νεώτερο Μνημείο που έχει διασωθεί
Το κοιμητήριο των Ταξιαρχών Βόλου – Νέας Ιωνίας, το οποίο πλέον δεν χρησιμοποιείται ως χώρος ταφής, καταλαμβάνει έκταση μεγαλύτερη από 50 στρέμματα περικλείοντας ξεχωριστά το Εβραϊκό νεκροταφείο και τα μικρής έκτασης Αγγλικό και Στρατιωτικό Κοιμητήριο). Μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1881 ο τότε δήμαρχος Παγασών Γεώργιος Καρτάλης, ακολουθώντας το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο που καθορίστηκε από το διάταγμα του Όθωνα το 1834, αποφασίζει τη μεταφορά του κοιμητηρίου από τον χώρο του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου και στη συνέχεια τον χώρο της εκκλησίας της Ανάληψης στη σημερινή θέση.
Το νεκροταφείο σχεδιάστηκε κατά το πρότυπο του Α΄ νεκροταφείου Αθηνών και κατελάμβανε μεγάλη έκταση σε σχέση με το μέγεθος της τότε πόλης, προβλέποντας την ανάπτυξή της. Χωροθετήθηκε με πομπική οδό την οδό Αναπαύσεως μπρός του, η συνέχεια της οποίας διαμορφώνει την επιβλητική είσοδο του κοιμητηρίου (δύο νεοκλασικίζουσας μορφής οικίσκοι-φυλάκια και περίτεχνη σφυρίλατη σιδεριά εισόδου) με απότμηση της ακμής του τραπεζίου του οικοπέδου και διασχίζει, αποτελώντας την κύρια οδό του Μνημείου, όλο τον χώρο του κοιμητηρίου. Ο χώρος αυτός αυστηρά οριοθετημένος πίσω από τον ψηλό περίβολο, περικλείει έναν πλούτο μνημείων, καθώς η ακμάζουσα αστική τάξη του Βόλου κατά τον 19° και τις αρχές του 20ου αιώνα είχε υψηλές αισθητικές απαιτήσεις και απευθυνόταν σε επιφανείς γλύπτες της εποχής, τον Ιωάννη Βιτσάρη, τον Γιανούλη Χαλεπά, τον Γεώργιο Μπονάνο, τον Γεώργιο Βρούτο, τον Γεώργιο Ξενάκη, τον Κωνσταντίνο Λιώρη και άλλους πολλούς μαρμαρογλύπτες με εργαστήρια στην Αθήνα και στο Βόλο.
Διακριτοί τύποι επιτάφιων μνημείων είναι τα μαυσωλεία, οι σαρκοφάγοι, οι ναόσχημες στήλες, οι ολόγλυφες προτομές και οι σταυροί που αποτελούν το κυρίαρχο σύμβολο σε διάφορες παραλλαγές. Συχνά απαντούν και οι επιτάφιες στήλες με ανάγλυφη διακόσμηση που απεικονίζει σύμβολα εμπνευσμένα από τη αρχαία ελληνική τέχνη ή τη χριστιανική παράδοση, ενώ ξεχωριστή θέση καταλαμβάνουν τα μαρμάρινα μνημεία με περίτεχνους περιβόλους και γλυπτή διακόσμηση. Οι γλυπτικές συνθέσεις συμπληρώνονται από μεταλλικές δημιουργίες, δείγματα εκλεπτυσμένης επεξεργασίας. Τα ταφικά μνημεία, τα περισσότερα από 100 γλυπτά που τα κοσμούν και οι επιτύμβιες επιγραφές αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας του τόπου, καταγράφεται η ιστορία των επιφανών προσωπικοτήτων και οικογενειών του Βόλου και αναδεικνύεται ο ρόλος τους στην τοπική κοινωνία.
Παράλληλα το κοιμητήριο είναι άμεσα συνδεδεμένο με το γεγονός, που υπήρξε ορόσημο για την εξέλιξη της πόλης, της έλευσης και της αποκατάστασης των προσφύγων της Μικράς Ασίας, των οποίων η πρώτη εγκατάσταση ήταν ο χώρος γύρω από το μνημείο, δηλαδή η αρχή της νέας πόλης της Νέας Ιωνίας. Η ανάγκη προστασίας και ανάδειξης του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου του είναι σήμερα επιτακτική.
Η προσπάθεια όμως ανάδειξης και αξιοποίησης ενός ταφικού χώρου σε μια σύγχρονη πόλη, πέρα από την προστασία των έργων τέχνης, οφείλει να αποσκοπεί στη μετατροπή της ατομικής σε συλλογική μνήμη, στη μετάβαση στην ιστορία και στον πολιτισμό της πόλης και αυτό θα γίνει με έργα που θα αναβαθμίζουν τη λειτουργία του ως κοινόχρηστου χώρου και θα προτρέπουν την ένταξή του στην καθημερινή ζωή των κατοίκων (ανάδειξη, επισκεψιμότητα, προβολή)».
Το Υπουργείο δεν απαγόρεψε τους κόμβους
Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν είχε καμία αντίρρηση για την δημιουργία του Δυτικού κόμβου και των συνοδών έργων του, ενώ είχε ξεκαθαρίσει πως δεν θα επέτρεπε να κοπούν τα δέντρα που βρίσκονται στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του, τα οποία υπάρχουν από την ίδρυση του Μνημείου -130 χρόνια και έως σήμερα σηματοδοτούν την είσοδό του.
Με το έργο που ήθελε να κατασκευάσει η δημοτική αρχή, σύμφωνα με το Υπουργείο, αφήνεται πεζοδρόμιο – ράμπα πλάτους 2,25μ η οποία υποβαθμίζει το Μνημείο ή και αποτρέπει την είσοδο σε αυτό, πόσο μάλλον δεν το αναδεικνύει. Ράμπα πλάτους 2,25μ θεωρείται μικρή ακόμη και για την προσωρινή στάση των οχημάτων που θα πρέπει να εισέλθουν συμπεριλαμβανομένου των οχημάτων ΑμεΑ. Στην προσπάθειά τους να εισέλθουν στο Νεκροταφείο θα πρέπει να σταματούν επί του κόμβου και μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος τους θα προεξέχει στο οδόστρωμα με αποτέλεσμα να γίνεται επικίνδυνη η κίνηση των ακολουθούμενων οχημάτων Επομένως με την υλοποίηση του ανατολικού κόμβου, η εξυπηρέτηση βασικών λειτουργικών αναγκών του Μνημείου γίνεται δύσκολη ή και αδύνατη.
Το μέγεθος και η θέση του κόμβου, η πολύ μικρή απόστασή του από την είσοδο του Μνημείου και η συνεχής κυκλοφορία σε αυτόν οχημάτων ακόμη και βαρέως τύπου, δυσχεραίνει την αναγνωσιμότητα του μνημείου και μειώνει την σημαντικότητά του.
Σημειώνεται πως το κοιμητήριο των Ταξιαρχών Βόλου – Νέας Ιωνίας αποτελεί μέλος του Οργανισμού των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης, Association Significant Cemeteries Europe (ASCE), ενός δικτύου ανάδειξης και προβολής όλων των αξιόλογων κοιμητηρίων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τι προτάθηκε
Το Υπουργείο πρότεινε στον Δήμο και εκείνος αρνήθηκε τον επανασχεδιασμό της πρότασης με επανεξέταση των κυκλοφοριακών αναγκών της περιοχής (αποτροπή διέλευσης βαρέων οχημάτων εμπρός του κοιμητηρίου, μονοδρομήσεις, πεζοδρομήσεις, δημιουργία οδεύσεων με νησίδες πρασίνου) η οποία θα απέβλεπε στην ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα του χώρου, διατηρώντας αναλλοίωτη τη μορφή, την προβολή των πολιτισμικών και ιστορικών στοιχείων του καθώς και στην αξιοποίηση – ανάδειξη των πολλαπλών διαστάσεων της ιστορίας της πόλης μέσα από τα σημαντικά μνημεία της».
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ
