H Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων, Βιβλιοθηκών Δήμου Βόλου και η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Βόλου διοργανώνουν σήμερα Τετάρτη 5 Μαρτίου και ώρα 7:00 μ.μ., εκδήλωση με τίτλο «Φωνές Γυναικών από τη Θεσσαλία». Με αφορμή την επέτειο της 8ης Μαρτίου, Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, στην εκδήλωση θα παρουσιαστούν προφορικές μαρτυρίες αφανών Θεσσαλών γυναικών που θ’ αναδεικνύουν τις πολλαπλές μορφές καταπίεσής τους, αλλά και τη δύναμή τους.
Στο πρώτο μέρος της βραδιάς, η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Βόλου θα παρουσιάσει το θέμα «Γυναίκες εξόριστες στο Τρίκερι (1948-1953)», ενώ στο δεύτερο μέρος θα παρουσιαστεί το βιβλίο «Προίκες. 5 πρόσωπα σε 48 πράξεις» της Ιωάννας Γιαννακοπούλου, (Ακυβέρνητες Πολιτείες, 2023, πρόλογος Ρ. Βαν Μπούσχοτεν). Για το βιβλίο θα μιλήσουν η Μένη Τσίγκρα και η συγγραφέας. Αποσπάσματα θα διαβάσουν η Νένα Ζήση και η Αγγελική Νικολάου. Την εκδήλωση θα συντονίσει η Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν.
Με αφορμή την παρουσίαση η συγγραφέας μίλησε στα gegonota για την εμπειρία της από τις αφηγήσεις των πέντε γυναικών που μιλάνε -άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με αγανάκτηση και άλλοτε με καρτερικότητα- για τις έμφυλες σχέσεις στις αγροτικές κοινωνίες και πώς αυτές άλλαξαν στον χρόνο. Μιλάνε επίσης για τη φοβερή δύναμη που είχαν αυτές οι γυναίκες, παρά την υποδεέστερη θέση στην οποία τις εγκλώβισε το πατριαρχικό σύστημα της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ποιο ήταν το κίνητρο για να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Αρχικά μου προτάθηκε από την Ιφιγένεια Σδούκου, εικαστικό, να συμμετέχω σε μια ομάδα γυναικών προκειμένου να δημιουργήσουμε, η καθεμιά από το δικό της μετερίζι, με θέμα την προίκα. Η έκθεση παρουσιάστηκε στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη» από τις 21 Απριλίου ως τις 30 Ιουνίου 2018 κι ήταν μια σημαντική εμπειρία για μένα. Το πρώτο βιβλίο ήταν χειροποίητο. Αργότερα έδειξα αυτό το υλικό στους φίλους από τις «Ακυβέρνητες πολιτείες» και θέλησαν να το εκδώσουν.
Ποιο είναι το θέμα του βιβλίου;
Το βιβλίο στηρίζεται σε αφηγήσεις 5 γυναικών του θεσσαλικού κάμπου. Η προίκα, είτε κυριολεκτική, είτε μεταφορική (ως αυτό που κάποια κληρονομεί από την οικογένεια, την εποχή της, τις συνθήκες αλλά και ως αυτό που κληροδοτεί στις επόμενες γενιές, μέσα από τα έργα και τα λόγια της) είναι ο κεντρικός θεματικός άξονας του έργου. Οι αφηγήσεις των γυναικών, γεννημένες από το 1923 ως το 1946, εκτείνονται στη διάρκεια της ζωής τους, αλλά τα θέματα που επιλέχθηκαν αναδεικνύουν κυρίως την έμφυλη διάσταση: τα νυχτέρια για τα προικιά, το προξενιό, τον έρωτα, τον αρραβώνα, τον γάμο, τον έγγαμο βίο. Ταυτόχρονα, διαπερνά και υφαίνει τις αφηγήσεις τους η μεγάλη ιστορία: ο πόλεμος, ο εμφύλιος, οι συνθήκες της εποχής, η φτώχεια, ο αγώνας για επιβίωση. Τα πρόσωπα του βιβλίου υφίστανται τις συνθήκες αλλά παλεύουν για να φτιάξουν τον κόσμο τους όσο γίνεται καλύτερο.
Στο βιβλίο υπάρχουν αυτούσιες οι συνεντεύξεις των πέντε γυναικών;
Όχι, έκανα κάποιες μικρές αλλαγές στα κείμενα. Σε ορισμένα σημεία, αφαίρεσα λέξεις που θεωρούσα ότι αδυνατίζουν το νόημα, ενώ σε άλλα, έσπασα φράσεις σε κομμάτια. Σκοπός μου ήταν να προσθέσω μια επιπλέον φωνή στην πολυφωνία των κειμένων, να σχολιάσω υπόγεια αυτό που λέγεται. Να αποτυπώσω την επίδραση των λόγων τους πάνω μου και να αναδείξω την ποίηση της αφήγησης, γεμάτης με νοήματα, αντιφάσεις και συναισθήματα.
Εσείς τι αποκομίσατε από αυτή την εμπειρία;
Ένα σημείο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι όλες οι γυναίκες υποτιμούσαν το έργο τους. Ακούμε τις αφηγήσεις τους -εργάζονται πολύ, στο σπίτι, στα χωράφια, στον κήπο, στην ανατροφή των παιδιών, τη νύχτα κεντούν ή πλέκουν, αλλά στο τέλος της ημέρας θα πουν «ε, δεν έκανα και τίποτα». Αυτό είναι κάτι με το οποίο δεν έχουμε ξεμπερδέψει δυστυχώς ούτε και σήμερα. Παρατηρώ τον εαυτό μου: πολύ δύσκολα αναγνωρίζω τον δικό μου κόπο. Οι γυναίκες συχνά έχουν την τάση να παραγνωρίζουν τον δικό τους ρόλο, κι όχι αναίτια. Αυτό το θέμα της αξίας καταλαβαίνουμε ότι δεν εξαρτάται από τον τρόπο που «είναι» τα πράγματα αλλά από τον τρόπο που τα έχουμε «φτιάξει». Κι είναι πολύ δύσκολο να αποδομηθούν και να ξαναφτιαχτούν αλλά γι αυτό είμαστε εδώ, για να μιλάμε ξανά και ξανά μέχρι να μας γίνει βίωμα, μέχρι να γίνουν αλλιώς και για τις επόμενες γενιές.
Στις 8 Μαρτίου «γιορτάζεται» η Ημέρα της Γυναίκας. Ποιο νόημα δίνετε εσείς σε αυτή την ημέρα;
«Γιορτάζουμε» κάτι όταν το θεωρούμε ευάλωτο, κι όταν μέσα μας κάτι μας τρώει, ότι χρειάζεται να στρέψουμε περισσότερο την προσοχή μας εκεί. Κι είναι αυτό λογικό, καθώς απέχουμε πολύ από το να είναι η κοινωνία μια κοινωνία ισότητας, σεβασμού και δικαιοσύνης. Όπως είπε η Σιμόν ντε Μποβουάρ: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι». Η φράση αυτή παραμένει επίκαιρη, καθώς δείχνει πως η γυναικεία ταυτότητα διαμορφώνεται μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που ακόμα θέτει εμπόδια. Αυτό δηλώνει την ευθύνη που έχουν οι θεσμοί, η εκπαίδευση, η δικαιοσύνη, το κράτος σε όλες του τις εκφάνσεις. Προχτές, στην απεργία της 28ης Φλεβάρη για το έγκλημα των Τεμπών, ακούσαμε και τη μητέρα της Κυριακής, της γυναίκας που δολοφονήθηκε άγρια έξω από το αστυνομικό τμήμα Αγίων Αναργύρων. Είναι αφόρητο πόσο η φωνή της Κυριακής δεν είχε καμία βαρύτητα για τους αστυνομικούς από τους οποίους ζητούσε βοήθεια. Από την άλλη, είναι πολύ σπουδαίο ότι ακούστηκε τόσο δυνατά η φωνή της μητέρας. Χρειαζόμαστε διαδικασίες που θα δυναμώνουν τις χαμηλές φωνές, χωρίς να προηγείται ένα έγκλημα ούτε η κατακραυγή ενός κόσμου που ασφυκτιά και αντιστέκεται στην αδικία.
