Η Σκόπελος, όπως και τα υπόλοιπα νησιά των Σποράδων, εντάχτηκε το 1830 με τη Συνθήκη του Λονδίνου στο νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο. Από τη δεκαετία του 1840 και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα παρατηρήθηκε μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των κατοίκων του νησιού προς τις ΗΠΑ, τη Ρουμανία, τη Ρωσία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ναυτιλία συνέχισε όμως να ακμάζει στο νησί και εξαιτίας αυτής της σημαντικής ανάπτυξης εισήχθησαν στο νησί πολλά δυτικά πολιτισμικά στοιχεία.
παραθεματα 1. Η επιστολή του Καποδίστρια προς τους οπλαρχηγούς της Σκοπέλου
και των λοιπών Σποράδων (Μάρτιος 1828)
“Αριθμ. 1044
Ελληνική Πολιτεία
Ο Κυβερνήτης της Ελλάδος
Προς άπαντας τους οπλαρχηγούς των διαφόρων στρατιωτικών σωμάτων, παρεπιδημούντων εις τας νήσους Σκόπελον, Σκιάθον, Σκύρον και Ηλιοδρόμια.
Επειδή η κυβέρνησις απεφάσισε να μετακομισθώσιν εις την Ελευσίνα όλα τας εις τας νήσους ταύτας ευρισκόμενα στρατιωτικά σώματα, ώστε και ο τόπος να ελαφρυνθή από το βάρος των και αυτά να αποκατασταθούν χρήσιμα εις την Πατρίδα, διατάττεσθε απαξάπαντες άμα λάβετε την παρούσαν, να παραλάβετε όλους τους υπό την οδηγίαν σας στρατιώτας και χωρίς καμμίαν αναβολήν προθύμως να επιβήτε εις τα επί τούτου προσδιορισμένα πλοία δια να μεταβιβασθήτε εις το κατά την Ελευσίνα στρατόπεδο. Στέλλεται εντεύθεν και φροντιστής, ο Αναστάσιος Παπά Λουκά, όστις θέλει σας προμηθεύσει τας αναγκαίας τροφάς εις το διάστημα της διαβάσεως. Περί δε των οικογενειών σας η κυβέρνησις προνοούσα διεταξε τους Δημογέροντας των νήσων τούτων να επαγρυπνούν διά την τελείαν ασφάλειαν αυτών.
Σας προειδοποιώ ότι, όποιος από σας φανή απειθής και δεν προθυμοποιηθή εις την ταχείαν και ακριβή εκτέλεσιν της παρούσης διαταγής της Κυβερνήσεως, ο τοιούτος θέλει λογισθεί ανάξιος της Πατρίδος και τέλος δεν θέλει συχχωρήσει κατ’ ουδένα τρόπον την περαιτέρω διαμονήν στρατιωτικών εις τας νήσους ταύτας.
Εν Πόρω τη 13η Μαρτίου 1828
Ο Κυβερνήτης υπογ. Ι. Καποδίστριας
Ο Γραμμ. της Επικρατείας Σ. Τρικούπης”
Από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Γ΄, Γ΄, Φ.31.
- Η επιστολή των προεστών της Σκοπέλου προς τους πληρεξουσίους-βουλευτές των Σποράδων την εποχή της άφιξης του Μιαούλη.
“ Προς τους κυρίους πληρεξουσίους της νήσου Σκοπέλου, Ζαχαρίαν Παναγιωτίδην, Ιερόθεον Διάκονον και Δημήτριον Κυράντον.
Αδελφοί! (…) έφθασεν να ανατείλη και εις τον σκοτεινόν ορίζοντα της νήσου μας ο λαμπρότατος φωστήρ της αξιοποθήτου ημιν ελεύσεως του εκλαμπροτάτου Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη, εκ του οποίου την έλευσιν περιμένεται η απαλλαγή των δεινών μας. Όστις άμα έφθασεν απέναντι της Σκοπέλου με το δίκροτόν του η ΕΛΛΑΣ, (…) επροσκάλεσε με έγγραφόν του τους εδώσε1 ευρεθέντας καπεταναίους, οίτινες έδειξαν μεγάλην προθυμίαν να έμβουν εις το δίκροτον, προς τους οποίους και ομίλησε και εσυμβούλευσε με το να φανούν πρόθυμοι εις την διάταξιν του Κυβερνήτου, αν θέλουν να δοξασθούν, ει δε τουναντίον είναι προσταγμένος να λάβη τα πλέον δραστήρια μέτρα εναντίον των, οίτινες και απεκρίθησαν ότι θέλουν φανεί πρόθυμοι εις όλα τα διαττατόμενά του. (…) ομοίως και οι Σκιαθίται (ενν. καπεταναίοι ποι παραχείμαζαν στη Σκιάθο), εκτός του παππού Καρατάσου, όστις έστειλε τον υιόν του Τζάμην, δια το οποίον φέρσιμόν του εκακοφάνει του Ναυάρχου μεγάλως. Και έτσι ανεγνώσθησαν αι διαταγαί του Κυβερνήτου, αι οποίαι τους διατάττουν εις το να υπάγουν όλοι εις Σαλαμίνα (…) Αυτοί απεκρίθησαν ότι είναι πρόθυμοι εις κάθε διάταξιν του Κυβερνήτου, το να κινηθούν όμως δι’ εκείνα τα μέρη είναι πολύ δύσκολον εις αυτούς με το να είναι φαμελίται, πτωχοί και δυστυχείς, υστερούμενοι των αναγκαίων και ότι ο μισθός όπου θα λάβουν δεν τους αρκεί δια ζωοτροφήν των φαμελιών τους (…) και ότι δεν εμπιστεύονται εις το να αφήσουν τα γυναικόπαιδά των εις Σκόπελον και να αναχωρήσουν, μήπως ύστερον οι Σκοπελίται εκδικηθούν κακοποιούντες τας φαμελίας των δια τα δεινά όπου υπέφερον2. (…) Ο δε Ναύαρχος τους απεκρίθη ότι εις τα διαταττόμενα του Κυβερνήτου δεν ημπορεί να γενή η παραμικρά συγκατάβασις, διό και τους έδωσε καιρόν να σκεφθούν πάλιν. (…) Ο δε Ναύαρχος εσύμασε όλα τα πλοία των, μικρά και μεγάλα, εμπορικά και ληστρικά, εκ των οποίων, όσα μεν ήτον εις κατάστασιν να ταξιδεύουν, τα έστειλε κάτω εις την Κυβέρνησιν, τα δε άχρηστα τα κατέκαυσε, αφήνοντάς μας χωρίς καϊκια (…) Οι φίλοι μας όμως δεν έπαυσαν από τας συνηθισμένας καταχρήσεις των, αλλά μάλλον βλέποντες ώρα τη ώρα ότι περισφίγγονται, εσκληρύνθησαν περισσότερον εναντίον μας, υβρίζοντες, δέρνοντες και φοβερίζοντες εις το να διαγουμίσουν και κατακαύσουν τα οσπίτιά μας και ύστερον ό,τι θέλει ας έλθει εις αυτούς (…) Όθεν, αδελφοί, ως γνωρίζοντες την ανάγκην της πατρίδος μας, προσπαθήσατε το ωφελιμότερον, ενεργούντες οις τρόποις οίδατε, με το να μην ήθελε μείνουν οι φαμελίες των εις τας νήσους μας, αλλά να σηκωθούν όλοι χωρίς εξαίρεσιν (…)
Εν Σκοπέλω τη 28η Φεβρουαρίου 1828
Οι πατριώται σας όλοι
Οι Δημογέροντες Σκοπέλου
Αλέξανδρος Δαπόντες ειμί
Αγγελινός ……..3
Κωνσταντίνιος …….4”
Από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους/ Γ΄. Γ΄, Φ. 28.
Θρησκευτικοί-ιστορικοί τόποι στο νησί.
Η Επισκοπή: Το κτιριακό συγκρότημα της Επισκοπής, που περιβάλλεται από ένα εντυπωσιακό τείχος, βρίσκεται πάνω σταν αρχή του δρόμου για τον Άγιο Ρηγίνο. Στο εσωτερικό της Επισκοπής βρίσκεται κτισμένος μικρός Ναός αφιερωμένος στη Μετάσταση της Θεοτόκου (Εννιάμερα της Θεοτόκου) και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου. Ο Ναός κτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα πάνω στα ερείπια βυζαντινού Ναού του 1078, που είχε κτιστεί από τον επίσκοπο Σκοπέλου Αναστάσιο, πάνω σε ερείπια παλαιοχριστιανικού Ναού. Ανατολικά του Ναού σώζονται τοίχοι του ημιτελούς κτίσματος που προορίζονταν για κατοικία του επιχώριου επισκόπου. Άρχισε να κτίζεται μετά το 1453, στην περίοδο της Ενετοκρατίας, αλλά οι εργασίες διακόπηκαν απότομα το 1538, χρονιά κατά την οποία το νησί καταστράφηκε από τον Μπαρμπαρόσα.Η Επισκοπή … αγοράστηκε από τους Ιωάννη και Σωτήριο Δημητριάδη, γύρω στο 1950. Η ιδιωτική πρωτοβουλία, στην περίπτωση αυτή, έφερε σωτήρια αποτελέσματα για την Επισκοπή. Αποκατέστησαν τις φθορές, αναστήλωσαν τμήματα που είχαν καταρρεύσει και διαμόρφωσαν το χώρο πολύ όμορφα. Βοηθός και αρωγός στην προσπάθειά τους ήταν ο καθηγητής Ανδρέας Ξυγγόπουλος, ο οποίος έκανε και ανασκαφές στο χώρο. Τότε ανακαλύφθηκαν τα ερείπια της παλαιότερης βασιλικής. Ο ίδιος καθηγητής δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ερευνών του1.
Μοναστήρια στο νησί: 1. Η Ι. Μ. Ευαγγελισμού. Είναι κτισμένη σε μια δυσπρόσιτη βραχώδη έξαρση πάνω από ένα φαράγγι, ακριβώς απέναντι από την πρωτεύουσα του νησιού. Η Μονή, σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, κτίστηκε με δαπάνες του Χατζηστεφανή Δαπόντε το έτος 1712. 2. Η Ι. Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Είναι μετόχι της Ι. Μ. Ξενοφώντος του Αγίου όρους και βρίσκεται πολύ κοντά στην προηγούμενη Μονή. Κτίστηκε γύρω στα τέλη του 16ου αιώνα και με σιγίλιο του πατριάρχη Κυρίλλου Β΄ ανακηρύχθηκε σταυροπηγιακή. 3. Η Ι. Μ. Αγίας Βαρβάρας. Στο καθολικό της υπάρχει μαρμάρινη πλάκα που αναφέρει ότι η Μονή επισκευάστηκε το 1697. Τα κελιά όμως της Μονής είναι μεταγενέστερες κατασκευές. 4. Η Ι. Μ. Του Τιμίου Προδρόμου. Βρίσκεται πολύ κοντά στη Μονή της Αγίας Βαρβάρας. Ανακαινίστηκε το 1721 από το ιερομόναχο Φιλάρετο, σύμφωνα με επιγραφή του καθολικού της Μονής. 5. Η Ι. Μ. Αγίου Ρηγίνου. Κτίστηκε το 1728 πιθανότατα πάνω σε ερείπια παλαιότερης Μονής της Βυζαντινής εποχής, εκεί που κατά την Πρωτοβυζαντινή Εποχή είχε ενταφιαστεί ο πολιούχος του νησιού επίσκοπος Σκοπέλου Ρηγίνος. Τα βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη που συμπεριελήφθησαν στα νέα κτίρια συνηγορούν σ’ αυτήν την κατεύθυνση. 6. Η Ι. Μ. Αγίου Ευσταθίου. Σύμφωνα με έγγραφα του μοναστηριού του Τιμίου Προδρόμου, που εμφανίζουν στα κατάστιχά της τη Μονή αυτή, ο Άγιος Ευστάθιος ιδρύθηκε γύρω στο 1600-1650. 7. Η Αγία Μονή. Κτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Ανήκε μέχρι το 1670 στην οικογένεια Μανωλάκη2, χρονιά κατά την οποία οι ιδιοκτήτες την αφιέρωσαν μαζί με τα εξαρτήματά της στην Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας του Α. Όρους. 8. Η Ι. Μ. Αγίου Ταξιάρχη. Βρίσκεται κοντά στη Γλώσσα και είναι κτίσμα της Τουρκοκρατίας. 9. Η Ι. Μ. Τιμίου Σταυρού. Βρίσκεται ΝΑ της Σκοπέλου και, σύμφωνα με επιγραφή στην Αγία Τράπεζά του καθολικού της, ανακαινίσθηκε το 1782. Επίσης στο νησί υπάρχουν και τα έρημα μοναστήρια του Αγίου Ταξιάρχη του Βάτου, του Αγίου Ιωάννου και του Αγίου Γεωργίου. Ακόμα στις θέσεις Λιμνονάρι και Πάνορμος έχουν βρεθεί ασκηταριά.
- 1. Ξυγγόπουλος Α., “Ο Ναός της Επισκοπής Σκοπέλου”, Αθήναι 1958, ανάτυπο της Αρχ. Εφημερίδος του 1956.
- 2. Ασπασία Ντίνα, “Εκκλησίες και Μονές της Σκοπέλου”, 7 Ημέρες, εφ. Καθημερινή, “Σκόπελος το νησί του Δαπόντε”, 1/9/1996, σσ. 8,9.
- 1. Εδώσε ή εδώθε, δηλαδή τους καπεταναίους που ήταν στη Σκόπελο.
- 2. Εδώ έχουμε μια έμμεση ομολογία των καπεταναίων γαι τα δεινά που προξένησαν στους Σκοπελίτες και τους υπολοίπους νησιώτες.
- 3. Δυσανάγνωστο όνομα.
- 4. Ό,τι και στη σημ. 15.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET Κων/νος Αθ. Οικονόμου
