Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της σύγχρονης εποχής με σπουδαία έργα που δημιούργησε μετά τα 40 του χρόνια. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης σε πολλά ποιήματά του μιλά για εκείνα και γι`αυτό το λόγο αναφέρεται συχνά ως “ο Αλεξανδρινός”.
Κορυφαίο ποιήμα του που δύσκολα να μη γνωρίζει κάποιος, είναι η Ιθάκη…
Ένα από τα διασημότερα ποιήματα του μεγάλου ποιητή για το οποίο χαρακτηρίζεται ότι “βρίσκεται στην τέλεια ποιητική του ωριμότητα” και για κάποιο λόγο έρχεται στο μυαλό μου κάθε χρονιά, λίγο πριν το τέλος της. Σε μια περίοδο προσωπικής ενδοσκόπησης κι ανακεφαλαίωσης, θεωρώ ότι μελετώντας το για ακόμα μια φορά, παίρνω μαθήματα ζωής…
Δημοσιεύτηκε το 1911, για πρώτη φορά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στο περιοδικό Γράμματα και θεωρείται διδακτικό-φιλοσοφικό ποίημα. Τότε, ο Καβάφης ήταν 48 ετών. Γράφτηκε με αμεσότητα, σε δεύτερο πρόσωπο, και πηγή έμπνευσής του είναι η Ιθάκη της Οδύσσειας του Ομήρου, η πατρίδα και ο πολυπόθητος στόχος προορισμού του Οδυσσέα. Είναι δε, το τελευταίο από τα μυθικά ποιήματά του.Ο Ζακ Λακαρριέρ έγραψε για την “Ιθάκη” ότι “ποτέ ποίημα δεν έχει πει τόσα πολλά πράγματα, σε τόσες λίγες λέξεις”.
Είναι ένα ποίημα διδακτικό και η χρήση του δεύτερου προσώπου κερδίζει τέτοια αμεσότητα που κάθε αναγνώστης αισθάνεται πως το ποίημα απευθύνεται στον ίδιο.
Δεν πρόκειται για ένα ποίημα επιστροφής ή νόστου- όπως ήταν το ταξίδι του Οδυσσέα- αλλά ένα ταξίδι πηγαιμού. Ο ταξιδιώτης του ποιήματος δεν επιστρέφει στην Ιθάκη αλλά ξεκινά προς την Ιθάκη.
Ευχή του κάθε ταξιδιώτη, είναι να έχει μεγάλη διάρκεια αυτό το ταξίδι και να είναι γεμάτο με περιπέτειες και γνώσεις. Σε αντίθεση με τον Οδυσσέα που ευχόταν το δικό του ταξίδι της επιστροφής του, να είναι σύντομο.
Σε αντίθεση με τον αναγνώστη, ο οποίος θα πρέπει να ελπίζει να διαρκέσει πολύ ώστε να του προσφέρει πολλές εναλλαγές της τύχης -περιπέτειες- και πολλές εμπειρίες. `Ενας τρόπος υπάρχει για να μην αντιμετωπίσει ανυπέρβλητες δυσκολίες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού… Αυτό μπορεί να συμβεί, μόνο αν ο ταξιδιώτης κρατά τη σκέψη του σε υψηλό επίπεδο, αν δεν ασχολείται με μικροπράγματα και ασήμαντα ζητήματα. Αν έχει στο μυαλό του το στόχο του και επιμένει στο να επιτευχθεί.
Οι δυσκολίες που συνάντησε ο Οδυσσέας ήταν ιδιαίτερα μεγάλες και χρειάστηκε να προσπαθήσει πολύ για να τις ξεπεράσει. Για τον ταξιδιώτη όμως, του ποιήματος, δεν υπάρχει κίνδυνος να εμφανιστούν τόσο σημαντικά προβλήματα.
Δεν υπάρχει μόνο μια Ιθάκη, αλλά πολλές, όπως πολλοί είναι και οι στόχοι που θέτουμε στη ζωή μας. Κάθε φορά που επιτυγχάνουμε ένα στόχο θέτουμε αμέσως έναν επόμενο. Συνεχίζουμε λοιπόν, τις προσπάθειες να κάνουμε διαρκώς ό,τι καλύτερο μπορούμε.
Η Ιθάκη είναι ο προορισμός, ωστόσο αυτό που έχει να μας προσφέρει είναι το ταξίδι που κάνουμε για να φτάσουμε σε αυτήν. Μόνο και μόνο γι`αυτό αξίζει κάθε προσπάθεια και όλη μας την αφοσίωση, και την ευγνωμοσύνη…
Κωνσταντίνος Καβάφης «Ιθάκη»
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους∙
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά∙
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου να ‘χεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει∙
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θα ‘βγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν
