Ο Γεώργιος Παξινός είναι ένας εκ των σημαντικότερων επιστημόνων παγκοσμίως, με 58 συγγράμματα όπως το «The Rat Brain in Stereotaxic Coordinates» και 114.000 ετεροαναφορές στη βιβλιογραφία. Εχει ανακαλύψει 94 πυρήνες του εγκεφάλου και τους έχει κατατάξει σε άτλαντες – οδηγούς.
Χάρη στη συστηματική του εργασία στον ανθρώπινο εγκέφαλο, επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων μπόρεσαν να ερευνήσουν ασθένειες και να αναπτύξουν θεωρίες θεραπειών.
O Γιώργος Παξινός είναι μέλος (αντεπιστέλλον) της Ακαδημίας Αθηνών από το 2012 και της Αυστραλιανής Ακαδημίας Επιστημών από το 2009. Είναι διεθνώς γνωστός και πολυβραβευμένος για τη συμβολή του στη νευροανατομία και στη χαρτογράφηση του εγκεφάλου του ανθρώπου και των ζώων. Τα συγγράμματά του και οι έρευνές του έχουν ανοίξει νέους δρόμους στην καταπολέμηση νευροεκφυλιστικών παθήσεων και σήμερα απαντά στο ερώτημα που «καίει» εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη και δεν είναι άλλο από το πόσο έχει προχωρήσει η κατανόησή μας για νόσους όπως το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον, ώστε να υπάρξει ίαση.
Είναι άθεος, ακτιβιστής και φανατικός ποδηλάτης.
Το τελευταίο έργο του ανθρώπου που είναι διεθνώς γνωστός και πολυβραβευμένος για τη συμβολή του στη νευροανατομία, είναι τελείως διαφορετικό. Είναι ένα να συναρπαστικό μυθιστόρημα στο οποίο διασταυρώνονται η νευροεπιστήμη, η θρησκεία, η ηθική, η φιλοσοφία, το περιβάλλον και χρειάστηκε μια 20ετία για να το ολοκληρώσει. Το eco fiction μυθιστόρημα «Ο Αμαζόνιος ανάμεσά μας», θέτει τα διλήμματα για το πως αντιμετωπίζουμε το τεράστιο περιβαλλοντικό πρόβλημα με έναν προβληματικό εγκέφαλο.
Συνέντευξη: Κατερίνα Τασσοπούλου
Στο βιβλίο σας , ο Αμαζόνιος ανάμεσά μας”, έχουμε την πεποίθηση πως οι ήρωες “μιλάνε” στην ψυχή μας. Εσείς μας λέτε πως δεν υπάρχει ψυχή αλλά όλα τα συναισθήματα εκπορεύονται από τον εγκέφαλό μας. Ερωτευόμαστε , μισούμε , αγαπάμε, με τον εγκέφαλο. Και η ψυχή; Δεν υπάρχει, δεν είναι αθάνατη, όπως μας διδάσκει η θρησκεία;
Ακόμα και η επιστήμη της ψυχολογίας δεν κάνει ποτέ χρήση του όρου «ψυχή» . Είναι σκληρό να κατηγορείς την ψυχή ενός παιδιού που έχει συμπεριφορικό πρόβλημα , ενώ μπορεί να υπάρχει ανισορροπία σε νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου του και να είναι μόνο ένα ζήτημα που μπορεί με ιατρική παρακολούθηση να διορθωθεί. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ψυχή στην επιστήμη όταν η φαρμακολογία αντιμετωπίζει την κατάθλιψη, όταν τα ψυχοφάρμακα λειτουργούν οπουδήποτε αλλού εκτός της ψυχής. Η ψυχολογία είναι η μελέτη της συμπεριφοράς και όχι της ψυχής. Η «ψυχή» είναι εκεί που ερεθισμοί γίνονται αισθήσεις, που εδρεύει η λογική, που αποταμιεύονται μνήμες, που πλάθεται η αγάπη και μονο ένα όργανο εκτελεί αυτές τις λειτουργίες και είναι ο εγκέφαλος. Εγω προσωπικά δεν έχω καμία ένδειξη ότι υπάρχει ψυχή , πολλώ δεν μάλλον ότι είναι αθάνατη, αλλά η Εκκλησία και οι θρησκείες έχουν να απαντήσουν και σε άλλα ερωτήματα, εκτός από αυτό… Ο καθένας μπορεί να πιστεύει ότι θέλει αρκεί να μην μπερδεύει τις θρησκείες με την επιστήμη. Αυτό που θα ήθελα να πω για την επιβολή των θρησκειών είναι πως κάποτε θα πρέπει να σταματήσουν την εμμονή με το τι κάνουν οι άνθρωποι στις κρεβατοκάμαρές τους. Ας φύγουν από τις κρεβατοκάμαρες του κόσμου, ας σταματήσουν να ασχολούνται με το τι κάνουν οι άνθρωποι στο σεξ και ας τους αφήσουν να ζήσουν όπως θέλουν. Και κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάνε οι θρησκείες, είναι ότι ο υπερπληθυσμός βλάπτει το περιβάλλον, ότι ο πλανήτης δεν αντέχει τα 8 δις με τον τρόπο που ζουν σήμερα…
-Μέσα από το μυθιστόρημά σας θέλετε να αλλάξετε την συνείδησή μας, με επίκεντρο την κλιματική αλλαγή, τον πλανήτη, την ίδια μας την επιβίωση. Εσείς πιστεύετε πως αλλάζουν οι συνειδήσεις;
Ναι, το πιστεύω . Οι Γερμανοί σε ένα μεγάλο ποσοστό ήταν ναζιστές και σήμερα η Γερμανία είναι πιθανώς η καλύτερη χώρα της γης, όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν έχω εμπιστοσύνη σε αυτό που ονομάζουμε λαό γιατί ο λαός είναι φτερό στον άνεμο , αλλά εάν οι άνεμοι ευνοήσουν τις ιδέες της επιστήμης , υπάρχει μια ελάχιστη πιθανότητα να δημιουργήσουμε βιώσιμες κοινωνίες. Μπορεί η πιθανότητα να είναι μηδενική αλλά δεν νομίζω πως έχουμε κάτι καλύτερο να κάνουμε.
Για να εξηγηθώ καλύτερα, να επισημάνω ότι εάν ο εγκέφαλός μας ήταν μικρότερος από ότι είναι, δεν θα επέτρεπε την ανάπτυξη της γλώσσας ή της τεχνολογίας που σήμερα μας απειλεί. Εάν ήταν μεγαλύτερος και είχε αντιληφθεί το πρόβλημα, θα μπορούσε και να το είχε λύσει . Σύμφωνα με όσα γνωρίζω ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει υποστεί μεταβολές τα τελευταία 100.000 χρόνια , αλλά οι καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει είναι διαφορετικές.
-Χαρτογραφήσατε τον ανθρώπινο εγκέφαλο , αλλά κατανοήσατε ποτέ τον άνθρωπο;
Αυτό που έχω κατανοήσει είναι ότι είμαστε σκλάβοι του παρελθόντος μας και ο κάθε άνθρωπος λειτουργεί με βάση το παρελθόν του. Για οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνουμε ευθύνονται οι εμπειρίες μας και δεν υπάρχει καμία ελευθερία. Κανένας δεν είναι μάντης αλλά, για να μιλήσουμε με παραδείγματα… εάν μια Ελληνίδα κάψει την Βίβλο δεν θα υποστεί συνέπειες, εάν κάψει μια Αφγανή ένα θρησκευτικό βιβλίο εχει μεγάλες πιθανότητες να λιθοβοληθεί. Είναι σχεδόν δεδομένο πως ξέρουμε τι θα συμβεί. Ετσι, συμβαίνει και με τις απλές αποφάσεις. Μπορούμε να υποθέσουμε τι θα συμβεί γιατί ξέρουμε το παρελθόν . Είμαστε σκλάβοι του χθες. Οι ψυχολόγοι όμως ανακαλυψαν ότι το σήμερα , είναι το χθες του αύριο.
Εάν ο εγκέφαλός μας είναι το φως και το σκοτάδι μας, η ελευθερία και η φυλακή μας, πως βρίσκουμε τον δρόμο για την ελευθερία μας από όσα δεν μπορούμε να ξεχάσουμε, από όσα βασανιστικά μας κρατάνε δεμένους. Ποιος θα ξεκλειδώσει το κελί του εγκεφάλου μας.
Για μένα, η επιστήμη της ψυχολογίας είναι το κλειδί. Είναι πολύ σύνθετο το ζήτημα για να το αντιμετωπίσουμε μόνοι. Τολμάμε και προχωράμε για να ξεπερνάμε εμμονές και καταναγκασμούς, με διανοητικές προσεγγίσεις μέσω της ψυχολογίας.
-Κατασκευάσατε τους «χάρτες » του ανθρώπινου εγκεφάλου ανοίγοντας νέες δυνατότητες για την αντιμετώπιση ασθενειών, όπως η άνοια. Μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα “θαύμα”, για το πάρκινσον, ή το αλτσχάϊμερ;
Οι χάρτες του εγκεφάλου χρησιμοποιούνται από επιστήμονες που ερευνούν όλα τα μοντέλα για τα φάρμακα . Η ίαση δεν έχει βρεθεί και δεν είμαι αισιόδοξος αλλά πλέον όλοι γνωρίζουμε τι αφορά την πρόληψη. Είναι δύσκολο –εάν όχι αδύνατον-να μεγαλώσεις έναν εγκέφαλο που έχει συρρικνωθεί και γι’ αυτό δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος. Ο κόσμος πρέπει να ξέρει πως ότι είναι καλό για την καρδιά είναι και για τον εγκέφαλο. Μην βυθίζεστε στην κατάθλιψη, μιλήστε. Το περπάτημα, το κολύμπι, η άσκηση , κάνει καλό στην αντιμετώπιση του αλτσχάϊμερ, της άνοιας. Επίσης βοηθάει και η καλή παρέα, η επαφή με φίλους. Το καλό στην Ελλάδα είναι ότι υπάρχουν οι στενές σχέσεις και η μεσογειακή διατροφή, που είναι διαθέσιμη. Ομως έχετε και προδιαθεσικούς παράγοντες για την άνοια, όπως το κάπνισμα.
-Ειστε πολίτης κόσμου και μπορείτε χωρίς παραμορφωτικούς φακούς να δείτε την εξέλιξη της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη . Ποια είναι η αποψή σας για την χώρα που βρίσκεται στον κυκλώνα των οικονομικών και εθνικών προβλημάτων.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να βρει την μοίρα της στον ήλιο γιατί έχει δυναμικό. Ένα από τα προβλήματά της που ευθύνονται για την τύχη της είναι η ατιμωρησία των πολιτικών της . Siemens, Novartis, σκάνδαλα ατιμώρητα. Ακόμα και στις αφρικανικές χώρες, όταν συμβαίνουν όλα αυτά, κάποιος πάει φυλακή. Η ατιμωρησία ευνοεί την διαφθορά και ο Έλληνας δεν εχει εμπιστοσύνη στους θεσμούς .
Φωτ. Steven Siewert
