Θα περάσει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που οδήγησε σε κοσμογονικές εξελίξεις, στη «βελούδινη» κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και της Σοβιετικής Ένωσης. Όλος ο δυτικός κόσμος αναγνώρισε τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ως έναν χαρισματικό ηγέτη και ειρηνιστή που άλλαξε τον κόσμο χωρίς να πέσει μία σφαίρα.
Ο διαμελισμός της πανίσχυρης ΕΣΣΔ άλλαξε ριζικά την εικόνα όλων των χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ οδηγώντας στην ένωση της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας.
Το Νόμπελ Ειρήνης
Η απόφαση του να παύσει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, να αναστείλει πολεμικές επιχειρήσεις και να μην εμπλακεί στρατιωτικά, όταν διάφορες Ανατολικές χώρες εγκατέλειψαν τη Μαρξιστική – Λενινιστική διακυβέρνηση την περίοδο 1989-90 απογείωσε τη δημοφιλία του στη Δύση και το 1990 τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης.
Δεν είχε καθολική αποδοχή
Στο εσωτερικό της πατρίδας του όμως ο Γκορμπατσόφ ποτέ δεν απόλαυσε την καθολική αναγνώριση των συμπατριωτών του. Στάλθηκε στο πυρ το εξώτερο από τους κομουνιστές, τους νοσταλγούς της σταλινικής ΕΣΣΔ αλλά και τη νέα τάξη πραγμάτων που στο μεταξύ πήρε την κατάσταση στα χέρια της κατηγορώντας τον για υπηρέτη της Δύσης και των ΗΠΑ που δεν είχε σχέδιο για την “επόμενη ημέρα” της διάλυσης της ΕΣΣΔ.
Επικριτής των Γιέλτσιν, Πούτιν
Επέκρινε σε κάθε ευκαιρία τον Μπόρις Γιέλτσιν και στον Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ πολλές από τις τοποθετήσεις που έκανε ήταν πάντα πρωτοποριακές από την εποχή του και το κοινωνικοπολιτικό σύστημα των “νεοφιλελεύθερων” Ρώσων. Ακόμα και στις μέρες μας η ουκρανική καταγωγή του ήταν αρκετή για να αντιμετωπιστεί με απαξίωση τα παρεμβατικά μηνύματα του για ειρήνη στην πληγή του άνοιξε τον Ιανουάριο του 2022.
Δεν άντεχε η κοινωνία τόσες αλλαγές
Ποτέ δεν ήταν συγκρουσιακός. Ποτέ δεν προκάλεσε τα “άκρα” της πολιτικής και όπως έχουν γράψει οι βιογράφοι του «αυτή η ηρεμία πήγαζε επειδή κατάλαβε από νωρίς πως η κοινωνία που ζούσε δεν άντεχε τόσες αλλαγές σε σύντομο χρονικό διάστημα». Ο Γκορμπατσόφ υπέγραψε τη διάλυση της ΕΣΣΔ αλλά πιθανότατα να μην γνώριζε πως να τη διαχειριστεί. Αλλά και να γνώριζε δεν είχε ούτε το χρόνο, ούτε και τα μέσα για να το πετύχει.
Έκανε πάντα το κάτι διαφορετικό
Γεννήθηκε στο Πριβόλνογιε του Κράι της Σταυρούπολης 2 Μαρτίου 1931 σε μια φτωχή οικογένεια αγροτών που ζούσε σε ένα μικρό δωμάτιο. Στα νεανικά του χρόνιασε εργάζονταν θεριζοαλωνιστικές μηχανές σε συλλογικό αγρόκτημα. Σε κάθε φάση της ζωής του ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε πάνω του κάτι που τον έκανε ξεχωριστό. Πάντα έπραττε και υπηρετούσε αυτό που πήγαινε κόντρα στο ρεύμα. Ακόμα και οι φιλοσοφικές του αναζητήσεις και η θέληση του για να σπουδάσει ήταν μία προσωπική επανάσταση.
Οπαδός του Χρουστσόφ
Η αναρρίχηση του αναλύεται σε πολλά ιστορικά βιβλία. Δύο όμως είναι τα σημεία που ξεχωρίζουν. Ο ήρεμος χαρακτήρας του, ο λόγος του, η φιλοσοφική προσέγγιση των πραγμάτων. Πολιτικά τον επηρέασε ο Νικίτα Χρουστσόφ ο οποίος διαδέχτηκε τον Ιωσήφ Στάλιν και κατήγγειλε τις πράξεις και τη λατρεία προσωπικότητας του Στάλιν.
Αντισταλινικός που διόρισε γυναίκες
Ο Γκορμπατσόφ υποστήριξε και εξέφρασε ανοικτά την αντισταλινική πολιτική και από νωρίς είχε μπει στο στόχαστρο των κομουνιστών. Το Μάρτιο του 1961 ως Α Γραμματέας της περιφερειακής Κομσομόλ Σταυρούπολης και πρωτοπόρησε διορίζοντας γυναίκες ως επικεφαλής πόλεων και επαρχιών. Το βαθύ σοβιετικό κράτος ποτέ δεν τον αποδέχτηκε.
Δεν τιμώρησε τον γεωπόνο
Το 1969 οι Σοβιετικές αρχές τον διέταξαν να τιμωρήσει τον Φάγκιεν Β. Σαντίκοφ, γεωπόνος με έδρα τη Σταυρούπολη, του οποίου οι ιδέες θεωρούνταν επικριτικές από τη Σοβιετική γεωργική πολιτική. Ο Γκορμπατσόφ αγνόησε τις εκκλήσεις για την επιβολή σκληρής τιμωρίας. Αργότερα δήλωσε πως το γεγονός αυτό τον “επηρέασε βαθιά”, δηλώνοντας επίσης ότι “η συνείδησή μου με βασάνιζε” για την επίβλεψη του διωγμού του Σαντίκοφ.
Η επιλογή που σόκαρε αντιπάλους και υποστηρικτές
Από τις κρισιμότερες στιγμές στη διάρκεια της ταραχώδους θητείας του στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η αντιμετώπιση του πραξικοπήματος της 19ης Αυγούστου 1991 το οποίο συνδέθηκε με μία πολύ προσωπική του στιγμή στην σχέση του με την αγαπημένη του σύζυγο Ραΐσα Μαξίμοβνα Γκορμπατσόβα.
Απέτυχε το πραξικόπημα
Τη χρονιά εκείνη, και ενώ βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία, η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του Κ.Κ.Σ.Ε., υπό τον τότε αντιπρόεδρο Γενάντι Γιανάγιεφ, απαίτησε την παραίτησή του. Ο Γκορμπατσόφ αρνήθηκε να παραιτηθεί. Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν, χάρη στην παράλληλη εξέγερση των υποστηρικτών του Γκορμπαρτσόφ οι οποίοι μετά την επικράτηση τους απαιτούσαν την πανηγυρική επιστροφή του από την Κριμαία στη Μόσχα.
Στο πλευρό της συζύγου του
Εκείνος όμως επέλεξε να βρεθεί στο πλευρό της συζύγου του Ραΐσα που αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα υγείας. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι πρόβαλαν το γεγονός ως απαξιωτική συμπεριφορά, ενώ ακόμα και υποστηρικτές του τον επέκριναν για την «κοσμική» επιλογή του. Η Γκορμπατσόβα υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο τον Οκτώβριο του 1993 και από τότε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ επηρεάστηκε βαθιά…
Έχασε τον στόχο της ζωής
Τον Ιούλιο του 1999 η Ραΐσα Μαξίμοβνα Γκορμπατσόβα διαγνώστηκε με λευχαιμία από το Ινστιτούτο Αιματολογίας RAMS. Μετά από δύο μήνες θεραπεία στο Μύνστερ της Γερμανίας πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους σε ηλικία 67 ετών. Ενταφιάστηκε στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι στη Μόσχα. Η απώλεια της συγκλόνισε βαθιά τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Οι βιογράφοι του υποστηρίζουν πως έχασε ένα κομμάτι τη ζωής του και το στόχο της ζωής του.
Θαύμαζε και υποστήριζε τις γυναίκες
Άλλωστε, ήταν γνωστό πως ο Γκορμπατσόφ έδινε προτεραιότητα σε καθημερινές απλές χαρές της ζωής και αυτό πολλές φορές εξόργιζε ακόμα περισσότερο τους επικριτές του. Με την Ραΐσα παντρεύτηκαν το Σεπτέμβριο του 1953. Γνωρίστηκαν στη Μόσχα όταν σπούδαζαν. Σέβονταν, θαύμαζε και υποστήριζε το γυναικείο φύλο. Πίστευε στις ικανότητες των γυναικών. Ήταν πολύ δεμένος με την Ραΐσα Γκορμπατσόβα. Η σχέση τους είχε όλα τα στοιχεία μιας δυνατής σχέσης που θα μπορούσε να είναι και ένα αισθηματικό μυθιστόρημα. Την τιμούσε σε κάθε στιγμή του βίου του. Δεν είχε ποτέ άλλες ερωτικές περιπέτειες. Μάλιστα για χάρη της άφησε πίσω του μεγαλύτερα αξιώματα, μέχρι και τη θέση του εισαγγελέα. Και από την πλευρά της και η Ραΐσα Γκορμπατσόβα ήταν εξαιρετικά προστατευτική
Καλός τραγουδιστής χωρίς αλκοόλ και τσιγάρο
Αρέσκονταν σε συζητήσεις για την τέχνη και τη φιλοσοφία. Απεχθάνονταν το αλκοόλ και το κάπνισμα. Όσοι ήταν πολύ κοντά στο προσωπικό του περιβάλλον υποστήριζαν πως ήταν και καλός τραγουδιστής λαϊκών και ποπ τραγουδιών ενώ ορισμένοι τον χαρακτήριζαν αθεράπευτα ρομαντικό.
Τα βιβλία και το Τσερνόμπιλ
Μαζί με τη σύζυγο του ήταν συλλέκτες βιβλίων. Αγαπημένοι τους συγγραφείς ήταν ο Άρθουρ Μίλερ, ο Ντοστογιέφσκι και ο Τσινγκίζ Αϊχμάτοφ αλλά και αστυνομικά μυθιστορήματα. Είχε αυτοσαρκαστικό χιούμορ, αγαπούσε το περπάτημα, πίστευε στην οικογένεια και στην ιδιωτικότητα και είχε αγάπη για το φυσικό περιβάλλον. Αλλωστε είναι κοινό μυστικό πως οι μεγάλες αποφάσεις που πήρε επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ και ένιωθε ενοχές για το κακό που προκλήθηκε στην ανθρωπότητα αλλά και στην πατρίδα του.
Το μεγάλο του λάθος
Τα λόγια των βιογράφων του Ντούσκο Ντόντερ και Λουίς Μπράνσον είναι χαρακτηριστικά: «Πιθανότατα το μεγάλο λάθος του «Γκόρμπι» ήταν πως δεν βρέθηκε στην κατάλληλη στιγμή της ιστορίας. Ακόμα και να βρέθηκε τη σωστή στιγμή είναι σίγουρο πως ήταν “μόνος” του. Όσοι ζούμε σήμερα δεν θα απαντήσουμε ποτέ σε αυτά τα διλήμματα. Οι επόμενες γενιές τουλάχιστον θα γνωρίζουν σίγουρα την αλήθεια».
